Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, anayasada tanımlanan ve aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile ek protokollerde yer alan temel hak ve özgürlüklerden herhangi birinin ihlali halinde başvurulan bir yargı yoludur. 12 Eylül 2010’da yapılan halk oylamasıyla Anayasamızın 148. maddesinin 3. fıkrasında “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı” tanınmıştır. 24 Eylül 2012 itibariyle de yürürlüğe girmiştir. Böylece kişiler Anayasa’da düzenlenen ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yer alan temel hak ve özgürlüklerinin ihlali halinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilmektedir.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilmesi için ihlal edildiği iddia edilen hak ve özgürlük hem Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokollerde koruma altına alınmış olmalıdır. Bu temel hak ve özgürlüklere örnek verecek olursak;

• Yaşam hakkı,
• Adil yargılanma hakkı,
• İşkence ve kötü muamele yasağı,
• Hak arama hürriyet olarak sıralanabilir.

Örneğin, kötü muamele ve işkence yasağı hem Anayasada hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde koruma altında olup bu hakkın ihlali halinde bireysel başvuru yolu kullanılabilir.

Anayasada düzenlenen ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yer alan temel hak ve özgürlüklerinin ihlali halinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilmektedir. Yapılan açıklamalara göre 2012 tarihinden itibaren 8 bini aşkın başvuru yapılmıştır. Bu yolun açılmasıyla, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine en çok başvuruda bulunan 2. ülke konumunda olan Türkiye son yıllarda 4. ülke konumuna düşmüştür.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru yoluyla izlenen temel amaç kamu gücü karşısında güçsüz kalan bireylerin anayasal haklarının güvence altına alınmasıdır. Bu nedenle bireyler arasındaki özel hukuk ilişkilerini kapsamaz, kamu gücünün ihlali gerekir. Bu ihlal icrai veya ihmali bir davranışla gerçekleşebilir. Ayrıca bireysel başvuru konusu edilen işlem Türkiye Cumhuriyeti Devletinin egemenlik yetkisinin geçerli olduğu alanda gerçekleştirilen kamu gücü işlemleri olması gerekir. Anayasada temel hak ve özgürlükleri güvence altına alınmış olan tüm gerçek ve tüzel kişiler Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir.

Yabancılar için başvuru hakkı ise  sadece yabancılara tanınan haklarla sınırlı olarak kabul edilmiştir:

“Yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru yapamaz”.

Tüzel kişilerde ise tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilir. Bunların kendi üyelerinin haklarını savunmak amacıyla başvuruda bulunmaları kabul edilmemiştir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru için bazı şartlar vardır bunlar:

• Başvurucunun güncel ve kişisel bir hakkının doğrudan etkilenmiş olması gerekmektedir.
• İhlalin giderilmesi için öngörülen tüm idari ve yargısal başvuru yollarının tüketilmiş olması gerekir.
• Başvurunun anayasal açıdan önem taşıması gerekmektedir.

Bireysel başvurunun, kanunlarda zorunlu idari ve yargısal başvuru yolları öngörülmüşse, bu yolların tamamının “tüketildiği tarihten”, “başvuru yolu öngörülmemişse ihlâlin öğrenildiği tarihten itibaren” 30 (otuz) gün içinde yapılması gerekir. Bu süreyi aşan başvurular başkaca bir inceleme yapılmaksızın reddedilir. Başvurucular başvuru sürelerine uymak zorundadırlar. Bununla beraber başvuru süresinin mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazeret nedeniyle kaçırılması hâlinde, mazeretin kalktığı tarihten itibaren en geç 15 (on beş) gün içinde başvuru formu ve eklerinin yanı sıra mazeretini belgeleyen delillerle birlikte başvuru yapılabilir.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU EĞİTİMİ İÇİN TIKLAYIN

Görsel:https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/fotograf-galerisi/